Bronkoskopi başta akciğer kanseri olmak üzere solunum yollarını veya akciğerleri ilgilendiren birçok hastalığın teşhis ve tedavisinde kullandığımız havayollarının yani bronşların içerisini görmemizi sağlayan endoskopik bir tekniktir.

Bronkoskopi bronkoskop adı verilen bükülebilir yumuşak bir cihazın ucunda kamera olan bir cihazın burun ya da ağız yoluyla hava yollarına ilerletilmesi ve hava yollarının görünebilir hale getirilmesi ile yapılır. Eğer hava yollarının içerisinde örneğin bir tümör gibi herhangi bir hastalığa ilişkin doku varsa ya da buralardan farklı yöntemlerle örnek almak amacıyla kullanılabilir.

Bronkoskopi genel anestezi altında hastanın hiçbir şey bilmeden ve duymadan yapılabileceği gibi lokal anestezi ve sedasyonla da yapılabilir. Aslında işlem ağrısız bir işlemdir burada anestezi kullanmanın ya da anestezik madde kullanmanın amacı hastanın heyecanı yatıştırmak ve öksürük ya da öğürtü reflekslerini ortadan kaldırmak veya baskılamaktır. Genel anestezi ile yapıldığında zaten biraz önce söylediğim gibi herhangi bir refleks yada herhangi bir şey duyulması söz konusu değildir. Sedasyonda yapıldığında da kesinlikle ağrısı olan bir işlem değildir.

Peki ne zaman bronkoskopi yapılır ya da kime bronkoskopi yapmak gerekir?

Göğüs hastalıkları alanında oldukça sık başvurulan bizim temel tanı araçlarımız yada temel tanı yöntemlerimizden biridir. Başta da söylediğim gibi akciğer kanseri kuşkusu ya da varlığında kanserin hücre cinsini belirlemek gerekirse genetik özelliklerini ve akıllı ilaçları uygunluğunu tayin etmek için yani biyopsi almak için bronkoskopi yapılabilir illa kanser olması şart değil birçok iyi huylu hastalığın teşhisinde ve bazı akciğer hastalıklarının tedavisinde de bu yöntemi kullanabiliriz. Örneğin enfeksiyon hastalıkları söz konusu olduğunda bronkoskopi sayesinde doğrudan hasta olan bölgeden örnek alarak enfeksiyona neden olan mikrobiyolojik ajanın tespit edilmesi mümkün olabilir. Örneğin tüberküloz mikrobunun aldığımız materyalde görülmesi hastalığın teşhisinin tüberküloz olduğunu bize kolaylıkla söyleyebilir ya da bir başka mikrobun görülmesi ona yönelik antibiyotikleri seçmede bize yardımcı olabilir. Akciğer grafisinde görülen birçok anormal durumda bu anormal durumun hangi hastalığa bağlı olduğunu ayırt edilebilmesi için bronkoskopi yapılabilir. Örneğin akciğerde apse vardır ya da bronsektazi dediğimiz havayollarının genişlemesi ile ilgili bir rahatsızlık olabilir zatürre olabilir. Karınla göğüs duvarı arasındaki zarın anormal bir pozisyonu ya da hareket bozukluğu söz konusu olabilir. Hasta da ses kısıklığı olabilir ses kısıklığının nedenini ortaya koymak için yine bronkoskopiye başvurulabilir.

Başka örnekleri düşündüğümde aklıma hemen gelen şey kan tükürmesi olan bir hastada bu kanamanın kaynağının belirlenmesi miktarının görülmesi ve eğer gerekiyorsa içeriden müdahale edilmesi amacıyla bronkoskopi yapılabilir. Yine bir başka nedeni bulunamayan ya da astım koah ve buna benzer bir nedeni olmayan nefes darlığının nedeninin ortaya konulması için bronkoskopi yapılabilir. İki ayı aşkın süredir öksürüğü olan yani kronik öksürük dediğimiz hadisenin mevcut olduğu hastalarda öksürük nedeninin belirlenmesi için de bronkoskopi yapılabilir bütün şu ana kadar saydıklarım bronkoskopinin teşhis amacıyla yapılması gerektiği durumlardı bazen de tedavi amacıyla bronkoskopiyi kullanabiliriz. Bunun en bilinen örneklerinden biri yaşlı genel durumu düşkün hastalarda öksürük refleksi baskılanmakta ve hastalar bu nedenle bronşların ifrazatlarını yani Türkçe deyimiyle balgamlarını çıkarmakta zorluk çekmektedirler. Balgamın bronş içerisinde birikmesi için hava yollarında tıkanmalara akciğerde sönmelere ve enfeksiyonuna neden olmaktadır. İşte bu tür hastalarda ameliyat sonrası dönemlerde yoğun bakımda yatan hastalarda bu balgamların ifrazatlarına hava yollarından çıkartılması hava yollarının temizlenmesi amacıyla yine bronkoskopiye başvurabiliriz.

Özellikle çocuklar da, bazen erişkinler de de olmak üzere yabancı cisim aspirasyonların da hava yollarına kaçan yabancı cismini örneğin bir kuruyemişin yada buna benzer başka bir şeyin çıkartılması için bronkoskopi bazen de acil şartlar da kullanmamız gerekebilir. Akciğer kanseri olanlar da ve ya bir başka organın kanseri olup da akciğere havayollarına yayılımı olan hastalar da bazen tümör ana hava yollarını daraltabilir ya da tıkayabilir. İşte bu durum da solunum yetersizliğini ortadan kaldırmak için bronkoskopik yöntemlerle koter kullanmak elektrokoter kullanmak veya lazer gibi farklı cihazlar kullanarak yada mekanik olarak hava yolunun içerisindeki bu tümörü parçalayarak hava yolunu açıklığının sağlanması amacıyla da ve bu açıklık sağlandıktan sonra bu daralan bölgelere stent konulması amacıyla da bronkoskopi kullanılabilir. Belki de burada unuttuğumuz daha birçok durum da bronkoskopi sıklıkla başvurduğumuz bir tanı ve tedavi aracıdır.


EBUS

Ultrasonografi ile birlikte olan ve kısaca EBUS adı verdiğimiz yine bir başka bronkoskopik yöntemdir. Bu yöntemde biraz önce saydığımız bronkoskopi'de hava yollarının içerisini görmek mümkünken sadece bu yöntemde hem havayollarının içerisine hem de hava yollarının dışında kalan hava yolları çeperine komşu olan göğüs içerisindeki örneğin lenf bezlerinde tümör dokularını iltihabı dokuları görmek mümkündür. Çünkü burada bronkoskopun ucunda bir de ultrasonografi cihazı vardır ve bizler işlemi yaparken hem optik kamera aracılığıyla hastanın bronşlarının içerisini hem de ultrason aracılığıyla bronş duvarının arkasında kalan yapıları görebilmekteyiz böyle olunca özellikle göğüs içerisindeki lenf bezlerinden ultrasonda görerek gerçek zamanlı görüntüleme eşliğinde biyopsi almakta mümkün hale gelmiştir.

Bu yöntemin uygulamaya girmesi ile birlikte bu yöntemin başlıca kullanım amacı akciğer kanserinin göğüs içerisindeki lenf bezlerine yayılıp yayılmadığının değerlendirilmesidir yani mediastinal evreleme dediğimiz işlemin yapılmasıdır. Bu işlem yani mediastinal evreleme ise akciğer kanserinin tedavi yöntemini belirlemedeki en önemli köşe taşlarından biridir eğer tümör göğüs içerisindeki lenf bezlerine yayılmışsa uygulanacak tedavi yolu farklıdır yayılmamışsa uygulanacak tedavi yolu farklı olabilir hastaya cerrahi müdahale yapılıp yapılmaması tamamen bu evrelemeye yani bu işleme bağlı olabilir bunun için özellikle kanser hastalarında çok önemlidir.

Bunun yanı sıra EBUS dediğimiz yöntem kanser dışı hastalık kanser dışı lenf bezlerini tutan hastalıkların tanısında kullanılabilir örneğin tüberküloz sarkoidoz dediğimiz nedeni bilinmeyen tüberküloz'a bağlı bir başka hastalık veya lenf bezinin kendi tümörü olan lenfomalar lenf bezlerini tuttuklarından EBUS adı verdiğimiz bu yöntemle kolaylıkla teşhise ulaşılabilir. Bu cihaz kullanıma sunulmadan önce bu tür hastalarda genellikle genel anestezi altında cerrahi bir girişim yapılmakta ve bu lenf bezlerinden örnek alınmaktaydı. Bu cihaz sayesinde göğüs içerisindeki lenf bezlerini genel anesteziyi gerek olmaksızın ayaktan hastanede yatış gerektirmeden ve herhangi bir ameliyat olmadan ulaşmak örnek almak son derece güvenli bir şekilde yapılabilmektedir. Yine bu yöntemle sadece lenf bezleri değil göğüs içerisinde bronş duvarına komşu tümörlerin de teşhis edilmesi yada enfeksiyon bölgelerinden de örnek alınması mümkün hale gelmiştir kısacası EBUS için söyleyebileceğim şey bu yöntem son yıllarda göğüs hastalıkları alanında ya da bronkoskopi alanında ki en önemli keşiflerden biridir.